Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 10/1. maddesinde, T.C. Anayasasının 25 ve 26. maddelerinde birbirlerine benzer şekilde; “Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir alma ve verme özgürlüğünü de içerir.” biçiminde teminat altına alınmıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde ve Anayasamızda belirtilen ifade özgürlüğü kavramına bir sınırlama getirilmiştir. Bu sınırlamada keyfi uygulamalara fırsat vermemek kaydıyla özgürlük adı altında bir kişinin onurunu, şerefini ve saygınlığını zedelememektir yani hakaret etmemektir. Ancak ne yazık ki uygulamada ağır ve kaba eleştirinin de Cumhurbaşkanına hakaret kapsamında değerlendirildiği açıktır.

• CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇU NEDİR?

Hakaret; bir kişiye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek şekilde bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle onur, şeref ve saygınlığa saldırmasıdır.

TCK Madde 299’un 1. fıkrasında “Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı ” yer almaktadır. Bu maddenin düzenlenmesiyle Cumhurbaşkanın şeref ve saygınlığı korunmaya çalışılmıştır. Bu suçun oluşumu için “Onun sosyal değeri konusunda kendisinin veya toplumun düşünce veya duyguları sarsıcı fiil veya sıfatlar belirlenmelidir. Ne tür hareketlerin şeref ve itibari ihlal edici olduğu, toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa göre belirlenir.” (Erman, hakaret ve sövme suçları sy 80 vd)

Yargıtay 16. Ceza Dairesi         2020/2262 E.  ,  2020/1804 K. “şimdi anladınız mı düzmece bir darbe sonrasında neden bahar temizliği yapıldığını.. Şeriata çeyrek kala..” ve “…sırf başkanlığı garantilemek için oynadığın bu oyunda, gencecik askerleri pis yobaz yandaşlarının önüne attın.. oyundan habersiz mehmetçiklerin kafasını kestirdin… yıllardır döktüğün kanda boğulmanı dilerim” şeklindeki iddianameye konu paylaşımların, mesaj bütünlüğü ve bağlamı dikkate alındığında, bireyin kendini gerçekleştirmesine ya da toplumun gelişmesine katkı sunması beklenen bir değer içermemesi, söylendiği yer ortam ve zaman itibariyle toplumsal barışı ve kamu düzenini bozma riski barındırması ve özellikle eleştiri sınırlarını aşarak açıkça Cumhurbaşkanının şeref ve saygınlığına maddei mahsusa isnadı suretiyle saldırı mahiyetinde olması nedeniyle ifade hürriyeti kapsamında değerlendirilemeyeceğinden sübut bulan müsnet suçtan orantılı bir ceza ile cezalandırılması gerekirken hukuki olmayan gerekçe ile beraatine karar verilmesinde isabet görülmemekle, anılan kararın kanun yararına bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir.” Yargıtay kararından da anlaşılacağı üzere, cezalandırılırken işlenen suçlarda kamu yararının bozulması, mağdurun şeref ve saygınlığının zedelenmesi dikkate alınmıştır.

• SUÇUN İŞLENMESİ DURUMUNDA CEZALANDIRMA SÜRESİ NE KADARDIR?

TCK madde 299’da suçun işlenmesi durumunda alt sınırı 1 yıl üst sınırı 4 yıl olmak üzere cezalandırılacağı yer almaktadır. İfade hürriyeti, basın özgürlüğü, haber verme ve eleştiri hakkı gibi bir hakkın kullanmasına ilişkin, hukuka uygunluk nedenleri mevcut ise hukuk düzeni tarafından kişi cezalandırılmayacaktır.

Fail cezalandırılırken faile ilişkin iyi halli olması, sabıkasının olmaması, yaş durumu18’den küçük oluşu veya 65’ten büyük oluşu, akıl hastalığının varlığı gibi durumlar dikkate alınacaktır.

• SUÇ HANGİ ARAÇLARLA İŞLENEBİLİR?

İftira, küfür, onur, şeref ve saygınlığı zedeleyici; müstehcen içerikli söz, yazı, resim ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk düzeni cebir yoluyla değiştirmeye yönelen nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan ifadeler düşünce özgürlüğü bağlamında hukuken korunmamakta, suç sayılmak suretiyle ceza yaptırımlarına bağlanmaktadır.

• CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇUNDA ALENİYET NEDİR?

TCK Madde 299’un 2. fıkrasında “Suçun alenen işlenmesi hâlinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılacağı.” yer almaktadır.

Suçun alenen işlenmesi; mağdura karşı açıkça birden fazla kişinin duyabileceği, görebileceği veya fark edebileceği şekillerde hakaret edilmesini kast eder.

Yargıtay 16. Ceza Dairesi 2019/11164 E. , 2020/2033 K. “Bu açıklamalar ışığında basın açıklaması sonrasında “Katil, Hırsız Erdoğan” şeklinde grupla birlikte slogan attığı anlaşılan sanığın eyleminin bireyin kendini gerçekleştirmesine ya da toplumun gelişmesine katkı sunması beklenen bir değer içermemesi, söylendiği yer ortam ve zaman itibariyle toplumsal barışı ve kamu düzenini bozma riski barındırması ve özellikle eleştiri sınırlarını aşarak açıkça Cumhurbaşkanının şeref ve saygınlığına saldırı mahiyetinde olması nedeniyle ifade hürriyeti kapsamında değerlendirilemeyeceğinden sübut bulan müsnet suçtan orantılı bir ceza ile cezalandırılması gerekirken beraatine karar verilmesinde isabet görülmemekle, anılan kararın kanun yararına bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir.”  Yargıtay kararından da anlaşılacağı üzere bu suçun sokak ortasında işlenmesi ya da sosyal medyada mağdura hakaret edilmesi aleniyet doğuracaktır.

• CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇU ŞİKAYETE BAĞLI BİR SUÇ MUDUR?

Kamu görevlisine karşı işlenen hakaret suçu istisna olmak üzere hakaret suçu şikayete bağlı bir suçtur. Ancak Cumhurbaşkanına hakaret suçu kanun koyucu tarafından şikayete tabi tutulmamıştır.

TCK Madde 299’un 3. fıkrasında “Bu suçtan dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının iznine bağlı olacağı” yer almaktadır.

Yargıtay 16. Ceza Dairesi Karar: 2016/3847 “Sanık hakkında TCK’nın 299/3 maddesi uyarınca “bu soysuz kaşıkla veriyor kazanla geri alıyor bunun nasıl bir mahluk olduğunu anlayan var mı” şeklindeki sözleri için kovuşturma izni verildiği, zincirleme suç hükmünün uygulanmasına esas alınan sözlerle ilgili kovuşturma izni verilmediği gözetilmeden ayrıca, kovuşturma izni verilmeyen 04 Şubat 2015 tarihli “evet tayip paralel yapı paralel yapı diyordun içinde Tansu Çiller ve sen de varsın o zaman hadi buyur kendini de sorgulatsana yok yok bunlar montajdır” şeklindeki paylaşımların ne surette hakaret suçunu oluşturduğu tartışılıp değerlendirilmeden TCK’nın 43/1. maddesinin uygulanması suretiyle fazla ceza tayini hukuka aykırıdır.” Suç dosyasında Adalet Bakanlığı’nın kovuşturmaya dair izninin olup olmaması önem taşımaktadır. İzin olmadığı takdirde soruşturma aşamasında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmelidir.

• DAVA ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADAR?

Dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.  Suçun dava zamanaşımı süresi içerisinde savcılığa bildirilmesiyle soruşturmaya kendiliğinden başlanır.

• HANGİ MAHKEMEDE GÖRÜLÜR?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülür.

• CEZALANDIRILIRKEN HANGİ KARARLAR VERİLEBİLİR?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu uzlaşma prosedürüne tabi değildir. Daha çok sosyal medya aracılığıyla işlenen bu suçta dava esnasında toplanan delillerin size ait olup olmadığı ve ya size isnat edilip edilemeyeceği önem taşımaktadır. Bu nedenle toplanan delillerin zamanı, kimlik bilgilerin tutarlılığı ve delil bir kağıt veya görüntüden ibaretse delilin netliği önem taşır. Bunların birinde oluşabilecek eksiklik kişinin cezalandırılmamasına sonuç verebilir.

Hakimin dosyadaki takdirine göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması, adli para cezası veya cezanın ertelenmesine karar verilebilir. Eğer bu suçla ilgili ifadeye çağırılıyorsanız hangi zamanda ve hangi paylaşım için çağırıldığınızı ifade vermeden önce öğrenmeniz yararınıza olacaktır.