30 Ekim günü bir felaket yaşayacağımızı bilmeden içimde bir sıkıntıyla uyandım. Her zamanki gibi ofisime gittim ve deprem esnasında da ofisimdeydim. Deprem nedeniyle ofisimde kırılmadık biblo, cam kalmadı çok şükür canıma bir şey olmadı ancak o anın verdiği panikle ne yapacağımı şaşırdım tek hatırladığım şey ofisimin balkonuna doğru baktığımda binalardan yükselen toz dumanlarını gördüğüm. Güzel İzmir’im bütün geceyi dışarıda geçirdi. İçim buruk şekilde bu yazımı yazıyorum, deprem sonrasında alanda yaptığımız çalışmalar neticesinde depremzede vatandaşlarımızın en çok sorduğu soruları derleyerek sizler için cevapladım umarım depremin etkisini bir nebze azaltabilecek bir faydası olur.

1) Deprem nedeniyle binalarda oluşan hasarların tespitleri nasıl yapılır? Belediyelerin yaptığı tespitlerin hukuki boyutu nedir?

Binasında deprem nedeniyle hasar olduğunu düşünüp bunu inceletmek isteyenler;

• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Alo 181 Hattını,
• İzmir Büyükşehir Belediyesi 444 40 35 Hemşeri İletişim Merkezini,
• İzmir Çevre Şehircilik İl Müdürlüğünün 0232 341 6800 numaralı telefonunu arayabilirler.
• Ayrıca Bayraklı Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’nde ve ilçe kaymakamlıklarında kurulan hasar tespit başvuru masalarına başvuru yapabilirler.

Afet yönetmeliğine göre eski binaların yıkım yetkisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na bağlıdır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı binaların yıkılması için belediyelere talimat verir.

Deprem nedeniyle binalarda resmi hasar tespiti çevre ve şehircilik bakanlığı ile zorunlu deprem sigortası (dask) kapsamında yaptırılır. Belediyelerin yaptığı hasar tespiti vatandaşın içini rahatlatmak ve en azından evi hasarsız olan vatandaşların evlerine gönül rahatlığı ile yerleşebilmesi amacını taşımaktadır.  Belediyenin tespit yapma veya maddi yardım yapma zorunluluğu ve sorumluluğu yoktur. Sorumluluk Afet İşler Genel Müdürlüğü ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na aittir. Vatandaşlarımız tespiti yapılan binaların hasar durumunu Çevre Ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün sitesinden (hasartespit.csb.gov.tr) takip edebilirler.

 

2) Çevre ve Şehircilik vasıtasıyla hasar tespiti nasıl yaptırılır, bu hasarların tespit derecelerine göre hukuki durumu nedir?

Deprem ve diğer doğal afetler nedeniyle hasar görmüş binaları tespit yetkisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığına aittir. Bakanlık görevlileri uzman ekipler ile kendiliğinden ya da ihbar veya başvuru üzerine binalarda hasar tespit işlemleri yapmaktadır.

Depremden önce oluşan hasarlar ve kusurlar, deprem nedeniyle yapılacak hasar tespit çalışmalarında değerlendirme kapsamına alınmaz. Tüm binalar incelenir ve ilan edilir. Binasının hasar tespiti hiç yapılmayan veya binasının hasar durumunun hatalı olduğunu düşünen vatandaşlarımız 30 günlük yasal sürede binaların incelenmesi talepli dilekçe ile itiraz edebilir. İtiraz üzerine hasar tespit işlemi yeniden gerçekleştirilir ve kesin tespittir. Bina sahibi 2. Tespit işlemine karşı idare mahkemesine dava açılabilir.

Bina hasar dereceleri; Yıkık, Acil Yıktırılacak Bina, Ağır Hasarlı, Orta Hasarlı, Az Hasarlı, Hasarsız olarak sınıflandırılmaktadır.

Acil Yıktırılacak Binalar hiçbir şekilde kullanılması mümkün olmayan bu binaların içine girilemez ve eşyaların tahliyesi gerçekleştirilemez. 3 gün itiraz hakkı tanınır, itiraz edilmemesi ya da itiraz edildiği halde hasar durumu değişmeyen binalar hemen yıkılmaktadır.

Ağır Hasarlı Binalar: Deprem nedeniyle onarımı mümkün olmayacak şekilde hasar gören ve tekrar kullanımı mümkün olmayan binalardır. Bina sahiplerine 7269 sayılı yasa kapsamı ve şartlarında hak sahibi olmaları koşuluyla yeni ev yapılır. Bu binalar can ve mal güvenliği açısından hemen boşaltılacaktır. Hasar tespit süreci tamamlanınca AFAD’ tan konut talebi olmasa dahi yıkılır.

• İzmir Valiliği AFAD İl Müdürlüğü tarafından; ağır hasarlı tespit edilen konutlarda ikamet eden ev sahiplerine 13.000 TL, kiracı olanlara ise 5.000 TL karşılıksız para yardımı yapılmaktadır.
• İzmir Valiliği AFAD İl Müdürlüğü tarafından tüzel kişiliği olmayan işyeri sahiplerine ve kiracılarına tek sefere mahsus olmak üzere 2.500 TL yardım yapılmaktadır.

Orta Hasarlı Binalar: Hasar tespit süreci tamamlanınca yıkılır. Deprem nedeniyle güçlendirme gerektirecek boyutta hasar gören binalardır. Güçlendirme yapılmadan kullanılmasına izin verilmez. Eşyaların tahliyesi gerçekleştirilebilir. 1 sene içerisinde güçlendirilmeleri halinde kullanılabilir, aksi halde bina ağır hasarlı kabul edilerek yıkılacaktır.

• İzmir Valiliği AFAD İl Müdürlüğü tarafından; orta hasarlı tespit edilen konutlarda ikamet eden ev sahiplerine 5.000 TL, kiracılara ise 2.500 TL yardım yapılmaktadır.

Az Hasarlı Binalar: Taşıyıcı sistemi hasar görmemiş ancak meydana gelen sıva çatlakları, boya/kaplama dökülmeleri gibi hasarlar gözlemlenen binalardır.

Hasarsız Binalar: Deprem nedeniyle herhangi bir hasar gözlemlenmeyen binalardır.

3) Zorunlu deprem sigortası (DASK) kapsamında hasar tespiti nasıl yapılır?

Deprem sigortası olanlar, teminat kapsamındaki deprem ve deprem kaynaklı zararları için sigortadan ödeme isteyebilirler. DASK hasar ve teminat oranında ödeme yapar. Ödemenin yapılabilmesi için öncelikle hasarın DASK’a bildirimi gerekir.

• ALO DASK 125 Numaralı telefon aranarak,
• dask.gov.tr internet adresinde bulunan ONLİNE HASAR İŞLEMLERİ menüsündeki adımları izlenerek,
• Sigorta poliçesini düzenleyen sigorta şirketi veya acentesine başvuruda bulunarak, yapılabilir

Hasarın bildirilmesinden sonra, hasar dosyası açılır ve binanın bulunduğu yere DASK tarafından görevlendirilen eksperler gelir. Eksper tarafından belirlenen hasarı giderecek ödeme DASK tarafından hak sahibine yapılır.

Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2018/4082 E. , 2020/5782 K. “587 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 9. maddesinin birinci paragrafı, “Bu Kanun Hükmünde Kararname kapsamındaki bağımsız bölümler ve binalar için, malikler veya varsa intifa hakkı sahipleri tarafından zorunlu deprem sigortası yaptırılır.” aynı maddenin üçüncü paragrafı ise “ilgili sigorta şirketi, sigorta sözleşmesinin bitiminden en az bir ay önce taahhütlü mektup, telgraf ya da noter kanalıyla sözleşmenin sona ereceğini ve yeni bir sigorta yaptırma zorunluluğunu sözleşme sahiplerine bildirir…”düzenlemesi mevcuttur. mahkemece 587 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine göre davalı… şirketinin bildirim yükümlülüğüne uygun davranıp davranmadığı hususunda da değerlendirme yapılarak davalı … şirketinin de tazminattan sorumlu olmadığına dair hüküm kurulması da doğru görülmediğine” dair karar verilmiştir. Dava zorunlu deprem sigortasının yenilenmemesi nedenine dayalı dava konusu konutta oluşan maddi zararın tazmini istemine ilişkindir.

 

4) Depremde yıkılan binalar sebebiyle müteahhitlere karşı cezai veya hukuki sorumluluğa gidilebilir mi? Depremde yıkılan binalar için idari sorumluluğa gidilebilir mi?

 

Binayı yapan müteahhittin kullandığı malzemeler depremin sonuçlarını arttırabilecek boyuttaysa müteahhit için hukuki ve cezai sorumluluğa gidilebilir. Kullanılan malzemenin yönetmelik ve standartlara uygun olmaması, statiğin hesaplanmaması, plan ve projenin uygun olarak çizilmemesi gibi eksik veya hatalı olarak yapılması hallerinde kusur sorumluluğu doğacaktır. Cezai sorumluluk bakımından ise yapının uygun şekilde yapılmaması halinde uygun olsaydı hiç doğmayacak bir ölüm veya yaralama meydana gelirse müteahhit taksirle öldürme veya yaralamadan sorumlu olacaktır.

T.C.DANIŞTAY 6. DAİRE E. 2011/8609 K. 2012/2662 T. 23.5.2012

“Davalı idarenin deprem sonucu yıkılan yapının inşası aşamasında yürütmesi gereken faaliyetlerini gereği gibi yerine getirmemesi sonucu oluşan hizmet kusuru nedeniyle ortaya çıkan zararı tazminle sorumlu bulunduğundan, aksi yöndeki değerlendirmeye dayalı olarak verilen temyize konu kararda isabet görülmediğine.” Dair İstanbul Depreminde İdarenin denetleme yetkisini yeterince yerine getirmediğinden davacı lehine verilen bir karardır. İdari kurum gerekli önlemleri almadığı, denetleme yetkisini yapmadığı veya ihmal ettiği durumlarda kişilerin tam yargı davası açma hakkı bulunmaktadır

5)Hasar tespit raporunu kat maliklerinden biri tek başına talep edebilir mi? Kat maliklerinin oy çokluğu veya oy birliği mi gerekir? Masraflar kat malikleri tarafından mı paylaşılır?

Tüm bu deprem sonrası yapılması gereken tespit ve başvurulardan sonra riskli yapıların dönüştürülmesi konusunda kanun ve yönetmeliğe uygun çalışmalara başlanması gerekmektedir. Bu tespit kat maliklerden birinin tek başına müracaatı ile veya kanuni temsilcisinin müracaatı ile yapılabilir. Kat maliklerinin oy çokluğu veya oy birliği aranmamaktadır. Ancak tek başına başvuran kat maliki yapılacak olan masrafları da tek başına üstlenmek zorunda kalacaktır.

 

6)Deprem öncesinde binalara ilişkin risk raporu verilmişse ev sahibi bunu bilerek ve gizleyerek mülkünü kiralamışsa ev sahiplerine karşı tazminat davası açabilir mi?

Mülk sahibi deprem öncesinde mülkün hasarlı olduğunu bilerek mesela yıkım kararı olduğunu bilerek evini kiraya vermişse kiracı zararın tazminini Borçlar Kanunu hükümlerine göre mülk sahibinden isteyebilir.

7)Orta hasarlı ancak kat maliklerinin 2/3 ünün yıkım kararı aldığı binaların hukuki durumu nedir?

Binanın yıkılması için kat maliklerinin 2/3 ü kabul eder 1/3 ü kabul etmezse Çevre Şehircilik Müdürlüğü 1/3 azınlığın hakkını öncelikle diğer kat malikleri olan 2/3’ü temsil eden kat maliklerine bu hakkı alıp almamaları noktasında öncelik tanır. Diğer kat malikleri almaz ise sonrasında 3.kişilere hak tanınır. Yani kısaca azınlığın hakkını satışa çıkarıyor. Yeniden yapı konusunda devletin bir katkısı bulunmamaktadır.

Birçok vatandaşımız evsiz kaldı, yakınlarını kaybetti. Çok zor günlerden geçiyoruz hem Covid-19 hem de deprem hepimizde psikolojik bir bıkkınlık yarattı. Ancak yaşanan bütün olumsuzluklara rağmen İzmir halkı insanlık dersi verdi ve kendi yaralarını sardı. Özellikle hızlıca ihtiyaçları karşılayıp çözüm üreten İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne, gönüllü çalışan STK temsilcilerine ve İzmir’e destek olan bütün vatandaşlarımıza buradan teşekkür ediyor, ölenlere Allah’tan Rahmet, yakınlarını kaybeden vatandaşlarımıza başsağlığı diliyorum. Bir daha bu felaketi yaşamamak dileğimle GEÇMİŞ OLSUN İZMİR’İM…